Ontwikkelingen grondwettelijk toetsingsverbod: alleen evenredigheidstoetsing wetten in formele zin als wetgever bepaalde omstandigheden niet goed onder ogen heeft gezien

door: Marie-Lise Sluijter en Irene van der Heijden | 8 juni 2022 | Jurisprudentie

Kort na het verschijnen van het rapport ‘Ongekend onrecht’ van de Parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag, reflecteerde de voorzitter van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State op de rol van de bestuursrechter in de kindertoeslagenaffaire in het Nederlands Juristenblad (NJB 2021/101). Eén van de belangrijkste vragen was waarom de bestuursrechter niet eerder en intensiever aan het evenredigheidsvereiste toetste om zo de menselijke maat terug te brengen in de uitvoering van wetgeving. De voorzitter van de Afdeling noemt het toetsingsverbod uit artikel 120 van de Grondwet als reden dat de wetgeving niet aan het evenredigheidsbeginsel kon worden getoetst. Dit leidde in de rechtspraktijk tot een debat over de vraag of het toetsingsverbod wel zo streng moet worden uitgelegd.

Minder dan een maand na de bovengenoemde reactie vroeg de voorzitter van de Afdeling de eerste conclusie over het evenredigheidsbeginsel. Staatsraden advocaat-generaal Wattel en Widdershoven (hierna: staatsraden AG) signaleren in hun conclusie van 7 juli 2021 de beperkingen die het toetsingsverbod oplegt bij toetsing van wetten in formele zin aan het evenredigheidsbeginsel. Zij vinden de tijd rijp voor een minder strikte uitleg van het toetsingsverbod.

(meer…)

De Afdeling omarmt een gedifferentieerde rechterlijke toetsing aan het evenredigheidsbeginsel

door: Marie-Lise Sluijter en Jean-Paul Heinrich | 3 februari 2022 | Jurisprudentie

De conclusie van staatsraden A-G Widdershoven en Wattel van 7 juli 2021 over de indringendheid van de rechterlijke evenredigheidstoetsing werd met veel belangstelling ontvangen. De beide staatsraden advocaat-generaal pleitten daarin kort en goed voor een intensievere en meer systematische toetsing van bestuursrechtelijke besluitvorming aan het evenredigheidsbeginsel. Die ‘modernisering’ van de rechterlijke evenredigheidstoetsing sluit naadloos aan bij het binnen het bestuursrecht breed gedragen streven naar maatwerk en responsiviteit. Lees op Blog Bestuursrecht meer over de inhoud en de strekking van de conclusie van 7 juli 2021.

Lang was de vraag of de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State de conclusie volledig zou volgen en de voorgestelde gedifferentieerde evenredigheidstoets tot standaard zou verheffen. Hoe zou de Afdeling de evenredigheidstoets in de praktijk invullen? Vol verwachting werd dan ook uitgekeken naar de uitspraken in de zaken waarin de conclusie is gevraagd. De Afdeling heeft deze uitspraken op 2 februari 2022 gedaan. (meer…)

Bestuursrechter toetst niet langer ambtshalve of voorafgaand bezwaar of beroep tijdig was

door: Irene van der Heijden en Marie-Lise Sluijter | 15 juli 2021 | Jurisprudentie

De bestuursrechter in eerste aanleg toetst niet meer ambtshalve of tijdig bezwaar is gemaakt. De hoger beroepsrechter toetst op zijn beurt niet meer ambtshalve of tijdig beroep bij de rechtbank is ingesteld. Als een bestuursorgaan een niet tijdig ingediend bezwaarschrift inhoudelijk heeft behandeld, of de bestuursrechter inhoudelijk uitspraak heeft gedaan op een niet tijdig ingesteld beroep, dan zal de (hoogste) bestuursrechter de zaak ook inhoudelijk behandelen. Dit heeft de Centrale Raad van Beroep geoordeeld in een principiële uitspraak van 9 juli 2021. De uitspraak is gedaan door een gemengde kamer die bestond uit de presidenten van de Centrale Raad, het College van Beroep voor het bedrijfsleven en de voorzitter van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State. De drie hoger beroepscolleges nemen met deze uitspraak afscheid van het leerstuk dat de tijdigheid van bezwaar en beroep een aspect van openbare orde is. (meer…)